Znane wszystkim Święto Pracy oficjalnie nazywa się Międzynarodowym Dniem Solidarności Ludzi Pracy. Jest to międzynarodowe święto klasy robotniczej. Obchodzone od 1890 corocznie 1 maja. W Polsce Święto Pracy jest świętem państwowym od 1950 o czym mówi Ustawa z dnia 26 kwietnia 1950 r. o ustanowieniu dnia 1 maja świętem państwowym.
1 maja, budzi u każdego mieszane uczucia. Kojarzy się nam z komunistyczną przeszłością i jest to oczywiste. Lecz święto to, choć przez komunistów zawłaszczone, nie jest wyłącznie ich świętem.
Geneza jego powstania jest ściśle związana z walką o najbardziej uniwersalny postulat międzynarodowego ruchu robotniczego: wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy. W drugiej połowie XIX w. – w okresie gwałtownego rozwoju wielkiego przemysłu Stany Zjednoczone były krajem, w którym gwałtownie rozwijała się gospodarka. Wielki przemysł stwarzał wówczas fortuny, a ich właściciele budowali w miastach aleje milionerów. Towarzyszył temu nieludzki wyzysk robotników. Dzień pracy trwał wówczas od 11 do 16 godzin przy płacy ledwie wystarczającej na przeżycie.
Wydarzenia z 1886 roku w Chicago bardzo wietrznego tego dnia miasta zapadną w pamięć wielu osobom oraz pozostaną na zawsze wpisane w karty historii. Rozpoczął się strajk, który był częścią ogólnokrajowych protestów mających na celu wymuszenie wprowadzenia ośmiogodzinnego dnia pracy oraz poprawy jej warunków. Warunki pracy w ówczesnych zakładach były koszmarne – pracownicy byli całkowicie bezwzględnie wykorzystywani przez właścicieli firm a dwunastogodzinny dzień pracy był czymś normalnym. Wszystko to powodowało narastanie buntowniczych nastrojów wśród robotników. Przełomowe okazały się wydarzenia, które rozegrały się w zakładzie firmy McCormick Harvester Co. Kiedy właściciel zakładu zwolnił wszystkich pracowników a na ich miejsce przyjął nowych i wynajął ochroniarzy, zwolnieni robotnicy zorganizowali 1 maja wielką demonstrację, w której udział wzięło kilkadziesiąt tysięcy osób. W kilkudniowych zamieszkach zginęło łącznie kilkunastu robotników i jeden policjant. Następnie rozpoczęły się prześladowania działaczy związkowych. Trzy lata po tych krwawych wydarzeniach – w 1889 roku – II Międzynarodówka postanowiła upamiętnić walkę robotników, ustanawiając 1 maja Świętem Pracy.
JAK MY KOJARZYMY 1 MAJA?
Z Pochodem pierwszomajowym, czyli manifestacją organizowaną w wielu krajach dla uczczenia międzynarodowego święta klasy robotniczej, Święta Pracy, przypadającego 1 maja.
Na ziemiach polskich pierwsze obchody miały miejsce w 1890 i odbywały się wbrew woli zaborców współorganizowane przez działaczy II Proletariatu. Masowe demonstracje, pochody oraz starcia z carskim wojskiem, policją oraz kozakami, a także wspierającymi je nacjonalistycznymi bojówkami miały miejsce w czasie rewolucji 1905 roku na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego, organizowały je głównie Polska Partia Socjalistyczna, Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. Podobnie liczne pochody i demonstracje klasowych organizacji robotniczych i partii lewicowych, w tym nielegalnej Komunistycznej Partii Polski, Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi odbywały się też w ten dzień w okresie II RP, często były one atakowane przez policję oraz nacjonalistycznych bojówkarzy, dochodziło nawet do wielu morderstw działaczy związków zawodowych i partii lewicowych.
Wniosek o ustanowienie 1 maja jako powszechne w całej Polsce święto pracy, z prawem do dnia wolnego, był omawiany w Sejmie Ustawodawczym w 1919 roku. W 1950 ustanowiony dniem państwowym.
Pochód pierwszomajowy był co roku jedną z najważniejszych imprez propagandowych organizowanych przez polskich komunistów. Miał być dowodem na skuteczność systemu do mobilizowania mas i spektaklem władzy, podczas którego tworzono wyobrażenie szczęśliwego państwa ludowego, dobrze zarządzanego przez partię, na której czele stoją kochani przez ludzi przywódcy.
Święto miało być utrzymane w stylistyce radosnej, ludowej zabawy. Trudno było jednak mówić o spontaniczności, ponieważ, plan był szczegółowo rozpisany, każdy znał swoją rolę którą miał wyznaczoną, a sami maszerujący musieli przestrzegać kolejności i szyku, w jakim ich formowano. Zabawowy klimat trudno było też wywołać obecnością obowiązkową dla wielu kategorii uczestników pochodu, nie tylko członków partii, ale też robotników czy uczniów i studentów. Kontrolę nad prawidłowym przebiegiem ceremonii sprawowali funkcjonariusze milicji i bezpieczeństwa. Jednocześnie, całość pochodu kończyła się zabawą ludową, w czasie której można było zdobyć trudno dostępne dobra czy też po prostu oddać się konsumpcji.
Regina Skoczeń
Studentka EWSPA Londyn
Źródło:
- Dz.U. z 1950 r. nr 19, poz. 157, ze zm.
- Sprawozdanie stenograficzne z 31 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dn. 29 kwietnia 1919 r.
- https://www.rybnik.com.pl/fotogaleria,niech-sie-swieci-1-maja-zdjecia-pochodu-pierwszomajowego-w-rybniku-z-lat-70,fot5-7-6702.html
- https://tarnow.naszemiasto.pl/tarnow-tak-wygladaly-1-majowe-pochody-w-czasach-prl/ar/c15-8257290
- https://echodnia.eu/swietokrzyskie/obchody-swieta-pracy-1-maja-w-ostrowcu-bedzie-pochod-i-manifestacja-na-rynku/ar/c15-14092701
