w sprawie Komisja Europejska v. Królestwo Belgii ( C-543/17)
w którym Trybunał po raz pierwszy nałożył karę na podstawie art.260 ust.3 TfUE
Traktaty zobowiązują państwa członkowskie do przestrzegania zawartych w nich postanowień. W sytuacji gdy jest podejrzenie naruszenia któregokolwiek z nich jedno z państw członkowskich lub Komisja są w stanie wszcząć przeciwko takiemu państwu postępowanie. Zmierza ono do ustalenia, czy do zarzucanego naruszenia doszło oraz w razie potwierdzenia zarzutu do korekty stwierdzonego uchybienia. Pojęcie uchybienia możemy zdefiniować jako naruszenie przepisów traktatów (TUE i TFUE), a także zasad ogólnych prawa Unii, przepisów prawa wtórnego, umów międzynarodowych i innych aktów mających moc wiążącą. Z zastrzeżeniem wyłączeń.
Postępowanie w sprawie naruszenia prawa Unii przez państwo członkowskie może być prowadzone w odniesieniu do wszelkich uchybień prawnie wiążących przepisów unijnych, których dopuściło się to państwo.
Przeważającą część owych postępowań wszczyna się ze względu na uchybienia w sferze prawodawstwa krajowego. Wynikają one często z wdrażania dyrektyw do krajowych porządków prawnych.
Dyrektywy wiążą państwa w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawiając organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Niejednokrotnie uchybienia mają związek z całkowitym brakiem takich działań albo też wykonaniem ich w sposób niekompletny lub nieterminowy. Należy wyróżnić przypadki, w których możliwość wnoszenia postępowania przeciwko państwu członkowskiemu naruszającemu prawo została wyłączona. Możemy podać jako przykład następujące sytuacje.: Unikanie przez państwo nadmiernego deficytu budżetowego, udzielanie przez to państwo pomocy (art. 108 ust. 2 TfUE) jak również wobec środków podejmowanych przez państwo członkowskie w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (art. 275 TfUE).Aby obarczyć państwo odpowiedzialnością za naruszenie istotne jest stwierdzenie, czy do zarzucanego mu uchybienia rzeczywiście doszło. Wyłączną przesłanką odpowiedzialności państwa jest zatem wynikająca z naruszenia prawa Unii bezprawność, za którą państwo to odpowiada. Oceny tej dokonuje Trybunał Sprawiedliwości. Chcąc opisać postępowanie w sprawie naruszenia prawa Unii przez państwo członkowskie należy zaznaczyć, ze jest to proces dwuetapowy.
Pierwszym etapem postępowania jest sformułowanie przez Komisję zarzutu naruszenia prawa Unii, po czym umożliwia danemu państwu ustosunkowanie się do niego. W sytuacji, gdy nie jest możliwe zakończenie sporu na tym etapie oraz państwo członkowskie nie przejawia aprobaty rozpoczyna się kolejny poziom postępowania, którym jest postępowanie sądowe. Tutaj zaistniały konflikt zostaje rozstrzygnięty przez Trybunał Sprawiedliwości. W orzecznictwie możemy spotkać się z sytuacjami podczas, których oskarżone państwo nie zastosowało się do wyroku i nie skorygowało zaistniałego naruszenia prawa wtedy Trybunał Sprawiedliwości nakłada na nie kary finansowe. Należy do nich ryczałt lub okresowa kara pieniężna. Możliwe jest również nałożenie dwóch kar jednocześnie. Postępowanie administracyjne składa się z następujących etapów. Jako pierwszy krok, który zostaje wykonany przez Komisję jest to nawiązanie z państwem nieformalnych kontaktów. To właśnie w tym momencie ustala się czy posiadane informacje o domniemanym naruszeniu znajdują, w ocenie tego państwa, potwierdzenie. Jeżeli te dane potwierdzają naruszenie prawa Unii, Komisja wszczyna postępowanie, przesyłając do państwa członkowskiego wezwanie do jego zaprzestania w określonym terminie (2 miesiące).
Oficjalny początek działań następuje poprzez wezwanie do zaprzestania naruszenia, które umożliwia państwu przygotowanie argumentów dotyczących odparcia zarzutów Komisji. Podczas braku reakcji ze strony państwa Komisja ma prawo wystosować do niego uzasadnioną opinię, w której ponownie przedstawia zarzuty naruszenia prawa wraz ze wskazaniem powodów, dla których przyjęła, że do naruszenia tego doszło. Etap postępowania administracyjnego daje stronom możliwość dojścia do konsensusu a mianowicie państwo członkowskie jeśli jest w stanie to przedstawia Komisji dowody wykazujące na bezzasadność stawianych mu zarzutów, albo uznaje je eliminując we wskazanym do tego terminie. Gdy żadne z powyższych nie nastąpi Komisja jest zobowiązana do wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości co rozpoczyna już postępowanie sądowe. Komisja jako podmiot wnoszący skargę jest zobowiązana do wykazania zarzutów wobec państwa członkowskiego. Konkretniej , wymaga się aby udowodniła zarówno istnienie zobowiązania obciążającego państwo a także zakresu w jakim państwo go naruszyło. Warto wspomnieć o szczególnej regule dowodowej ma ona zastosowanie podczas gdy w państwie mamy przykłady generalnej i ciągłej praktyki sprzecznej z prawem Unii. Wtedy to państwo staje się zobowiązane do zakwestionowania tych danych. Zakończeniem postępowania sądowego w sprawie naruszenia przez państwo członkowskie przepisów traktatowych jest wydanie wyroku przez Trybunał Sprawiedliwości, który ma charakter deklaratoryjny. Może on ustosunkować się pozytywnie do skargi Komisji lub ją całkowicie oddalić. Nie zawiera on w sobie kroków, które powinno podjąć państwo związku z przypisaniem mu odpowiedzialności za naruszenie prawa. Po wydaniu wyroku zobowiązuje się oskarżone państwo do jego wykonania w jak najszybszym terminie. Zdarza się , iż aby wyeliminować wszelkie nieprawidłowości należy zmienić prawo krajowe niezgodne z prawem Unii.W przypadku, gdy państwo członkowskie nie wyrazi dezaprobaty do wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości podważając tym samym jego zasadność Komisja umożliwia mu przedstawienie uwag. Następnie może wnieść przeciwko niemu skargę do Trybunału Sprawiedliwości, zawierającą zarzut niewykonania wyroku. W odróżnieniu od pierwszej skargi dotyczącej naruszenia prawa Unii przez państwo członkowskie, Komisja wnosząc skargę na niewykonanie wyroku Trybunał Sprawiedliwości wskazuje wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez to państwo. Kary te zasądza Trybunał Sprawiedliwości, a uzyskiwane z nich kwoty są odprowadzane do budżetu Unii. Przepisy dotyczące kar pieniężnych dotyczących niedostosowania się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości stanowią by wysokość kar proponowanych przez Komisję do nałożenia przez Trybunał była „odpowiednia do okoliczności”.W tej sytuacji Komisja ustala przesłanki wpływające na wysokość proponowanych kar w formie komunikatów, nie mających mocy prawnie wiążącej w świetle katalogu unijnych źródeł prawa (art. 288 TfUE).
Obecnie zastosowanie ma komunikat z 2005 r. [SEC(2005)1658]. Trybunał Sprawiedliwości przyjmuje ustaloną przez Komisję praktykę ustalania przesłanek wpływających na wysokości kar w formie komunikatów. Uznaje, że przyjmowane w nich reguły stanowią „użyteczny punkt odniesienia” (C 387/97 Komisja v. Grecja, pkt 89). Zdarza się, iż Trybunał sam zmienia wysokość kar proponowanych przez Komisję w wyniku modyfikacji przesłanek np.: Przyjmując wyższy od pierwotnego czas trwania naruszenia (C 177/04 Komisja v. Francja, pkt 70). Zarówno ryczałt jak i okresowa kara pieniężna mają za zadanie wywierając presję ekonomiczną niejako „zmusić” państwo członkowskie do jak najszybszego wykonania wyroku Trybunału. Jak sama nazwa wskazuje okresowa kara pieniężna zostaje nałożona ze względu na kryterium czasowe tzn. nalicza się ją za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Wyjątkiem jest przyjęcie innego okresu odniesienia. Natomiast ryczałt jako kryterium naliczania kwoty przyjmuje sam fakt naruszenia prawa. Nakłada się go biorąc pod uwagę stałą stawkę minimalną, ustaloną dla każdego państwa na podstawie wysokości jego PKB i liczby głosów w Radzie. Druga forma obliczania ryczałtu ma zastosowanie gdy uzyskany wynik przekroczy stałą stawkę minimalną. Każda z powyższych kar ma odmienną funkcję. Pierwsza z nich ma za zadanie przyśpieszyć działania państwa w celu usunięcia nadużyć natomiast ryczałt w formie stawki jednolitej działa jak swoiste zastraszenie przed następnymi naruszeniami. Dla nałożenia ryczałtu fakt i zakres wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości przez państwo nie ma znaczenia. Sięgając do sprawy (C 304/02 Komisja v. Francja) widzimy, iż w mocy Trybunału jest również nałożenie podwójnej kary na opieszałe państwo. Dzieje się tak w sytuacji, w której uchybienie trwa przez dłuższy czas i ma tendencję do utrwalania się. Komisja oblicza wysokość dziennej stawki okresowej kary pieniężnej z zastosowaniem poniżej formuły: SD = (SB x WW x WT) x nw której: SD – stawka dzienna okresowej kary pieniężnej, SB – stawka bazowa, obecnie wynosi 600 euro,WW – współczynnik wagi naruszenia prawa, mierzony w skali 1–20, w zależności od rangi naruszonej zasady prawa Unii WT – współczynnik czasu trwania naruszenia prawa ustalany w skali 1–3 i zwiększany o 0,1 za każdy kolejny miesiąc niewykonania wyroku Trybunał Sprawiedliwości, N – współczynnik uwzględniający możliwości finansowe państwa, ustalany na podstawie wysokości PKB państwa członkowskiego i liczby głosów w Radzie Jako przykład postępowania możemy podać sprawę 8.07.2019 r. Komisja Europejska v. Królestwo Belgii ( C-543/17). Dotyczy ona przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/61/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej. Komisja po nawiązaniu nieformalnych kontaktów z Królestwem Belgii nie otrzymuje od niego żadnych informacji dotyczących przyjęcia i publikacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania dyrektywy 2014/61 po upływie terminu na dokonanie transpozycji przewidzianego w art. 13 tej dyrektywy, czyli po dniu 1 stycznia 2016 r. Następnym jej krokiem jest wezwanie państwa do usunięcia uchybienia. Na brak konkretnej reakcji państwa Komisja wydaje opinię wzywając je do przyjęcia przepisów niezbędnych do spełnienia wymogów dyrektywy 2014/61 w terminie dwóch miesięcy od jej doręczenia.
Pomimo to Królestwo w dalszym ciągu nie niweluje powstałych uchybień na co Komisja odpowiada wniesieniem skargi. W której Komisja podtrzymała swoje żądania, ograniczając na tym etapie postępowania do 12142,08 EUR dzienną kwotę okresowej kary pieniężnej, jaką zamierzała obciążyć Królestwo Belgii. Państwo chcąc bronić swoich interesów argumentuje, iż poinformowało Komisję o procesie wdrażania dyrektyw a także wytyka jej naruszenie zasady proporcjonalności, o której mowa w art. 5 ust. 4 TUE. Domaga się też ono zmniejszenia kwoty ze względu na współczynnik wagi naruszenia i współczynnik czasu trwania naruszenia z tego względu, że nie są one proporcjonalne do ewentualnie stwierdzonego uchybienia. Trybunał opiniuje, że nałożenie na Królestwo Belgii okresowej kary pieniężnej, której w niniejszej sprawie Komisja domaga się jako jedynej, stanowi właściwy środek finansowy w celu zapewnienia poszanowania przez to państwo członkowskie zobowiązań ciążących na nim na mocy wspomnianej dyrektywy i traktatów. Jego zdaniem okresowa kara pieniężna powinna zostać zastosowana jedynie w wypadku, gdyby uchybienie trwało nadal w dniu ogłoszenia tego wyroku. Ostatecznie Trybunał Sprawiedliwości ustanawia nałożenie na Królestwo Belgii okresowej kary pieniężnej w wysokości 5000 EUR dziennie jako zagwarantowanie poszanowania przez to państwo obowiązków ciążących na nim na mocy art. 13 dyrektywy 2014/61 , począwszy od daty wydania wyroku do chwili usunięcia przez to państwo członkowskie stwierdzonego uchybienia.
Katarzyna Ligocka Studentka EWSPA Bruksela
Bibliografia :1. Ahlt M. Szpunar M., Prawo europejskie, C. H. Beck Warszawa 2011
