Biała suknia, wielkie przyjęcie weselne oraz sakramentalne „tak” w obecności rodziny to marzenie wielu młodych par. Mało, która z nich zastanawia się wtedy co będzie, gdy ta druga wymarzona połówka okaże się być całkowicie kimś innym lub zawiedzie ofiarowane jej zaufanie. Co jeśli będą musieli zerwać łączące ich więzi małżeńskie i każde z nich pójdzie inną drogą? Scenariusz ogromnie pesymistyczny aczkolwiek coraz częściej dotykający współczesnego społeczeństwa. Jak pokazują dane Głównego Urzędu Statystycznego w ostatnich latach rozpada się w Polsce ponad 200 tys. małżeństw rocznie, w tym około 30% w wyniku rozwodu, a pozostałe prawie 70% w wyniku śmierci współmałżonka. W latach 90. ub. wieku oraz na początku bieżącego stulecia proporcje wynosiły: niespełna 20 do ponad 80.
Od kilkunastu lat notuje się ok. 65 tys. rozwodów rocznie. W 2013 r. orzeczono ich około 66 tys. (tj. o 24 tys. więcej niż w 1990 roku); współczynnik rozwodów wyniósł 1,7‰ (w 1990 r. wynosił 1,1‰). W 2013 r. na każde 10 tys. istniejących małżeństw 73 zostały rozwiązane orzeczeniem sądu, podczas gdy na początku lat 90-tych było ich niespełna 50. Niezmiennie w ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosi kobieta. Natomiast orzeczenie rozwodu z winy żony następuje w ponad 3% przypadków (wina męża orzekana jest w 18% rozwodów), ale przeważnie sąd nie orzeka winy (ok. 74% rozwodów). Najczęściej jako przyczynę rozwodu małżonkowie deklarują niezgodność charakterów (ponad 1/3 wszystkich rozwodów), kolejne przyczyny to zdrada lub trwały związek uczuciowy z inną osobą (1/4 rozwodów) oraz alkoholizm (19%).
W prawie polskim nierozerwalnie z pojęciem związku małżeńskiego wiąże się termin małżeńskiej wspólności majątkowej. Możemy zdefiniować ją jako kategorię małżeńskiego ustroju majątkowego zakładającą współwłasność przedmiotów majątkowych nabytych przez małżonków w zakresie określonym przez ustawę bądź umowę. Istnieją trzy rodzaje małżeńskiej wspólności majątkowej: umowna rozszerzona, umowna ograniczona oraz ustawowa. Pierwsza z nich tworzy się w drodze małżeńskiej umowy majątkowej jest rozszerzeniem wspólności majątkowej ustawowej na przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego. Aczkolwiek nie można rozszerzyć przez umowę majątkową małżeńską wspólności na: przedmioty majątkowe przypadające małżonkowi w drodze darowizny, zapisu lub dziedziczenia, jak również na wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenia ciała (o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej). Następną granicę rozszerzenia stanowią prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegające odrębnym przepisom jak również prawa niezbywalne, mogące przysługiwać jednej osobie w postaci służebności osobistych. Wspólność majątkowa umowna ograniczona kształtuje się w drodze małżeńskiej umowy majątkowej ograniczając w swojej postaci wspólność majątkową ustawową. Dzieje się tak poprzez wyłączenie z majątku wspólnego niektórych jego składników np.: wynagrodzenia za pracę. Trzecim rodzajem jest wspólność ustawowa, jak podaje Kodeks rodzinny i opiekuńczy jest nią wspólność majątkowa powstająca z mocy ustawy z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy obydwojgiem małżonków. Obejmująca swoim zasięgiem przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich.
W sytuacji, gdy chcemy doprowadzić do jej ograniczenia, rozszerzenia lub ustanowić rozdzielność majątkową należy dokonać tej czynności w formie aktu notarialnego, w wyniku którego powstaje małżeńska umowa majątkowa zwana intercyzą. Istotny jest fakt, iż ustanowienie intercyzy może nastąpić zarówno przed lub w trakcie trwania małżeństwa. Posługując się terminem intercyzy nie sposób nie wspomnieć o pojęciu majątku wspólnego oraz majątku osobistego. Może zostać podpisana przed jak i w trakcie trwania małżeństwa, ważne aby stało się to w obecności notariusza.
Odmienną kwestią jest pojęcie rozdzielności majątkowej. Zdarza się, iż błędnie utożsamiamy ją z intercyzą. Po wprowadzeniu rozdzielności majątkowej każdy z partnerów rozporządza własnym majątkiem osobistym samodzielnie. Nie stanowi ona jednak przeszkody w nabyciu np.: wspólnego mieszkania. Powinna być zawarta w formie aktu notarialnego jeśli jest za aprobatą obydwojga małżonków Ciekawą kwestię jest możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej bez zgody współmałżonka. Dzieje się tak w sytuacji gdy jeden z współmałżonków występuje z żądaniem o ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd. Kodeks wyraźnie mówi, iż muszą zaistnieć „ważne powody” przez, które możemy interpretować wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych powoduje, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny. Co istotne na żądanie wnioskodawcy sąd ustanowienia rozdzielności z datą wcześniejszą niż dzień wytoczenia powództwa. Ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa może być uzasadnione zwłaszcza w razie długotrwałej separacji faktycznej małżonków.
Rozdzielność majątkowa jest często niedoceniana w polskim społeczeństwie, nierzadko ma bardzo negatywny wydźwięk utożsamiany z brakiem zaufania lub chęcią wzbogacenia się kosztem partnera. Jednak mija się to z rzeczywistością, gdyż nie bierzemy pod uwagę możliwości uniknięcia odpowiedzialności za długi współmałżonka. Co za tym idzie w sytuacji, gdy takowe się pojawią jesteśmy bezpieczni. Kruczek powstaje w momencie w którym wierzyciel nie został poinformowany o rozdzielności majątkowej podczas podpisania umowy. Najczęściej po taką formę ochrony rodziny sięgają osoby prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące zawód obarczony odpowiedzialnością finansową. Coraz większa świadomość swoich praw sprawia, że młodzi ludzie decydują się właśnie na taki krok , kierują się mottem „ Ufaj ale kontroluj”. Tylko od nas zależy w jaki stopniu zabezpieczymy przyszłość swoją i bliskich wychodząc naprzeciw współczesnemu światu i jego zagrożeniom.
Katarzyna Ligocka
EWSPA Bruksela
BIBLIOGRAFIA :
Tadeusz Smyczyński: Prawo rodzinne i opiekuńcze. Warszawa: C. H. Beck, 2016Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy Dz. U. 1964 Nr 9 poz. 59
